Bạo lực ở Mỹ – Bài 4: Đầu năm phải bàn lại chuyện phân biệt chủng tộc

Bạo lực ở Mỹ – Bài 4: Đầu năm phải bàn lại chuyện phân biệt chủng tộc

Nước Mỹ của đầu năm 2023 đang sục sôi quanh vấn đề phân biệt chủng tộc sau một loạt sự việc bạo lực cũng như cảnh sát bắn chết người da màu, dẫn tới sự biểu tình bùng phát trên 11 thành phố khắp nước Mỹ. Điều này không khỏi gợi lại quá khứ phẫn nộ của người Mỹ quanh vụ việc cảnh sát ghì cổ Geoge Floyd đến chết, dẫn đến phong trào phản đối phân biệt chủng tộc trên toàn thế giới, nhất là trong thể thao. Phân biệt chủng tộc chẳng phải là vấn đề riêng của nước Mỹ hay của người da trắng nói chung, mà là của cả thế giới loài người.

  1. Chuyện không của riêng ai

Nước Mỹ những ngày này đang sục sôi quanh vấn đề phân biệt chủng tộc sau cái chết của một người Mỹ gốc Phi trong tay cảnh sát. Sự giận dữ của công chúng đã dẫn đến các cuộc biểu tình, và gây bạo loạn ở một số nơi; hơn nữa, nó đã bắt đầu trở thành một phong trào lan rộng ra nhiều vùng trên thế giới. Có lẽ đây là một trong những hiện tượng gây chia rẽ lớn nhất đối với nước Mỹ nói riêng và thế giới nói chung. Đó đây người ta đã phân tích và tranh cãi về nguồn gốc của nạn kỳ thị chủng tộc, về tính chính đáng của việc biểu tình, và về các chính sách gây thêm căng thẳng. Nhưng dù tranh cãi theo hướng nào chúng ta cũng phải thừa nhận rằng nó là hậu quả từ một lịch sử tội lỗi của người da trắng đối với người da đen. Tổ tiên của những cư dân gốc Phi này đã từng bị bắt làm nô lệ, bị xem như món hàng mua qua bán lại; và vì thế, họ bị chia cách với gia đình, bị tách khỏi cấu trúc cộng đồng dân tộc, bị cắt đứt khỏi gốc rễ quê hương và mất liên hệ với cội nguồn văn hoá. Nói ngắn gọn, họ bị vong thân. Vì thế, nếu những cư dân gốc Phi có lối sống ‘lạ lẫm’ ở đất Tây Phương thì cũng chẳng có gì khó hiểu!

Nhưng phân biệt chủng tộc (và phân biệt sắc tộc) chẳng phải là vấn đề riêng của nước Mỹ hay của người da trắng nói chung, mà là của cả thế giới loài người. Ngay trong lòng Châu Phi cũng không thiếu những dân tộc tỏ ra ‘kẻ cả’, xem thường những dân tộc khác, điển hình như Nigeria. Tương tự, ở Châu Á, não trạng ‘Đại Hán’ của người Trung Quốc dường như chưa bao giờ mai một. Nội cái tên nước cũng phần nào nói lên tính phân biệt chủng tộc của họ rồi. Nhưng đó chỉ là những ví dụ điển hình, còn xét cho cùng thì tất cả mọi dân tộc đều ít nhiều mang não trạng phân biệt và khinh miệt như thế, theo quy luật: nước mạnh xem thường nước yếu, dân tộc phát triển khinh rẻ dân tộc kém phát triển hơn.

Người Việt cũng không ngoại lệ; thậm chí, não trạng phân biệt chủng tộc của người Việt có thể được xếp vào loại mạnh. Đơn cử như nhiều người Việt hải ngoại gọi một số sắc dân khác là ‘bọn Mễ’, ‘bọn Thổ’, ‘bọn mọi đen’, vv. Còn ở trong nước, không ít người Kinh vẫn gọi những đồng bào dân tộc anh em là ‘dân thượng’, hay ‘dân tộc’, với hàm ý khinh miệt.

Và nếu xét theo quy mô nhỏ hơn, nhưng lại mang tính chung hơn, chúng ta có thể gọi vấn đề trên là não trạng ‘phân biệt đối xử’: nhóm phát triển hơn coi khinh nhóm kém phát triển; người mạnh hơn, khôn hơn xem thường người yếu thế hơn, kém trí hơn.

  1. Nguyên nhân

Đâu là nguyên nhân của não trạng ‘phân biệt chủng tộc’? Có một hiện tượng đáng chú ý là khi một nhóm người bị khinh miệt, chính họ lại có nguy cơ gia tăng lòng phân biệt chủng tộc đối với các nhóm thấp kém hơn, như một cách tự nâng mình lên để giải toả sự ẩn ức. Nhưng nhìn chung, có thể nói nguyên nhân chính yếu khiến người ta dễ khinh thường người khác hay dân tộc khác là vì họ cho rằng mình thông mình hơn, tài giỏi hơn, dân tộc mình tiến bộ hơn, văn minh hơn.

Nhưng liệu thật sự có phải có những dân tộc thông minh thượng đẳng bên cạnh những dân tộc thấp kém trí tuệ? Có lẽ những bước phát triển của công nghệ đã khiến người ta loá mắt, và sự giải thích sai lầm trong quá khứ của thuyết tiến hoá và ngành di truyền học đã gây ra một tâm thức chung rằng những dân tộc nào còn sơ khai về khoa học và công nghệ chính là những dân tộc có gen di truyền kém cỏi hơn về trí tuệ. Nếu chúng ta nhìn lại lịch sử nhân loại ở tầm mức đủ xa và đủ rộng, đến cả trước thời gian xuất hiện chữ viết (cách nay tầm 5000 năm), chắc hẳn chúng ta sẽ có quan niệm khác. Như nhà nghiên cứu nổi tiếng Jared Diamond đã chỉ ra, không hề có bất cứ một bằng chứng nào cho thấy có sự khác biệt về khả năng trí tuệ ở tầm mức sinh học giữa các dân tộc trên thế giới. Nói cách khác, về cơ bản chẳng có dân tộc nào thông minh hơn dân tộc nào. Sự khác biệt về tiến bộ khoa học kỹ thuật không đến từ yếu tố di truyền chủng tộc, mà từ các điều kiện tự nhiên và diễn trình lịch sử, đúng như nhận xét xác đáng của Jared Diamond trong Súng, vi trùng và thép: “nguyên nhân nằm ở những ngẫu nhiên về địa lý và địa sinh học, cụ thể là sự khác biệt giữa hai lục địa [châu Âu và châu Phi] về diện tích, trục chính, chủng loại cây dại và thú hoang ở đó… Diễn trình lịch sử của mỗi dân tộc một khác, đấy là do những khác biệt giữa môi trường sống của các dân tộc, chứ không phải do những khác biệt sinh học giữa bản thân các dân tộc đó.”

khoaden91

Trả lời

Email của bạn sẽ không được hiển thị công khai.